Sign in Subscribe
8 min read

NRC kloont stemmen van redacteurs; van wie is hun stem nu?

NRC kloont stemmen van redacteurs; van wie is hun stem nu?
Foto: NRC

Vaak maak ik op vrijdag of in het weekend de opzet van mijn nieuwsbrief en schrijf ik de meeste stukken op maandag. Zo ook deze keer. Alleen toen kwam er plots nieuws over Ongehoord Nederland, waardoor ik besloot de boel om te gooien. Een gepland lang stuk over Twitter heb ik ingekort tot een paar zinnen aan het einde en ik heb dus een lekker actuele analyse geschreven over hoe Ongehoord Nederland alleen maar sterker wordt, als de omroep uit het bestel wordt gezet.

Voor de volledigheid de complete inhoudsopgave:

  • NRC kloont stemmen van redacteurs om artikelen voor te lezen.
  • De NPO wil af van Ongehoord Nederland, maar komen we er ooit vanaf?
  • Het socialmedia-platform-tijdperk is voorbij.

1. NRC kloont stemmen redacteurs om artikelen voor te lezen

Het geautomatiseerd aanbieden van voorgelezen artikelen is inmiddels niets nieuws meer, maar de spraaktechnologie blijft zich ontwikkelen waardoor de stemmen steeds natuurlijk gaan klinken. En dat niet alleen: het is ook steeds gemakkelijker (lees: goedkoper) om hierbij voor een eigen stem te kiezen. Op die manier kun je kiezen welke stem je bij je merk vindt passen en krijgen je voorgelezen artikelen een eigen geluid, dat niet bij andere merken te vinden is.

Binnen de Nederlandse tak van uitgever Mediahuis zijn de twee uitersten van de technologische mogelijkheden van text-to-speech-technologie te vinden. Op Telegraaf.nl worden artikelen voorgelezen door een onnatuurlijk klinkende vrouwenstem, omdat gebruik wordt gemaakt van verouderde technologie. Bij NRC hebben ze sinds vorige week eigen stemmen die artikelen voorlezen en die zeer natuurlijk klinken.

Het gaat om de stemmen van redacteurs Mischa Spel en Egbert Kalse. Mischa is normaal gesproken plaatsvervangend chef cultuur, Egbert Kalse is economieredacteur en één van de stemmen van de podcast NRC Vandaag. Ze hebben hun stemmen laten klonen. Dat gebeurt door een flinke lading tekst voor te lezen en hier een text-to-speech-model mee te trainen. In een uitleg schrijft de krant:

Elke redacteur heeft zes studiosessies van 2,5 uur gedaan en daarbij zo’n 4.000 zinnen voorgelezen. Deze zinnen zorgden voor een databestand van 4 uur aan spraakdata. Nadat het model 40 uur getraind is hebben we een mooier stemgeluid dat elk woord zo waarheidsgetrouw kan uitspreken.

De komende jaren zal er steeds minder trainingsdata nodig zijn om stemmen te trainen, waardoor het nog makkelijker wordt om stemmen te klonen. Er komen alleen wel de nodige vragen kijken bij het gebruik van deze technologie.

Want wat is er afgesproken met Mischa Spel en Egbert Kalse over het gebruik van hun stemmen? Krijgen zij hier een vergoeding voor? Mag NRC hun stemmen nog blijven gebruiken als ze niet meer bij de krant werken? Mag de uitgever de stemmen ook voor andere toepassingen inzetten dan het voorlezen van artikelen op de site? En wie is er juridisch gezien eigenaar van het getrainde model van hun stemmen?

Het is ontzettend belangrijk om hier heel duidelijke afspraken over te maken. En het is niet meer dan logisch dat de redacteurs een ruime vergoeding krijgen voor het gebruik van hun stem. Ik heb NRC gevraagd hoe zij hier mee om zijn gegaan, maar heel concreet wordt het niet:

Met beide redacteuren hebben we een contract opgesteld met daarin afspraken over wat er gebeurt bijvoorbeeld bijv. in geval van uitdiensttreding en toepasbaarheid van de stemmen. Zoals gewoonlijk is bij contracten – dit is een aanvulling op het arbeidscontract - kunnen we niet veel naar buiten brengen. Wel kunnen we aangeven dat de stemmen alleen gebruikt worden voor de journalistiek van NRC en bijvoorbeeld niet voor commerciële activiteiten. En de uiteindelijke voorleesstemmen – de dataset – is eigendom van NRC en niet van de redacteuren zelf. Je kunt dat in het verlengde zien van het auteursrecht bij geschreven artikelen. Het contract is naar tevredenheid van beide partijen ondertekend.

2. De NPO wil af van Ongehoord Nederland, maar komen we er ooit vanaf?

De NPO heeft een verzoek neergelegd bij staatssecretaris Uslu om de vergunning van Ongehoord Nederland in te trekken.

Het verzoek volgt op de derde boete die de NPO aan de omroep heeft opgelegd. Die bedraagt 131.885 euro. Dit bedrag komt boven op de eerdere boetes van 84.098 euro en 56.065 euro. ON! noemt de nieuwe boete in een reactie een "hernieuwde aanval op de vrijheid van meningsuiting".

Het was natuurlijk wachten tot, of eigenlijk wanneer, dit moment zou komen en het betekent niet dat Ongehoord Nederland zomaar van de buis verdwijnt. De staatssecretaris moet nu een hele procedure opstarten en als uiteindelijk wordt besloten om de zogeheten erkenning van de omroep in te trekken, zal Ongehoord Nederland dat besluit waarschijnlijk aanvechten.

Ondertussen kan de omroep, met als boze voorman Arnold Karskens, in de slachtofferrol kruipen en nog harder roepen: "Hilversum wil ons, en daarmee ook u, de mond snoeren!" En als uiteindelijk de erkenning wordt ingetrokken wordt dat verhaal alleen maar sterker, want dan wil ook de overheid de omroep de mond snoeren. Het past precies in het beeld dat de achterban van Ongehoord Nederland al heeft.

Ongehoord Nederland raakt dan misschien wel zijn plek kwijt binnen de publieke omroep en daarmee zijn zendtijd op tv (de omroep heeft daar enkel zendtijd in de middag en geen zendtijd op de radio), maar de vraag is of die zendtijd anno 2023 wel nodig is. Online kan de club van Karskens zijn publiek prima bereiken, daar is echt geen tijdslot op een tv-zender meer voor nodig. De legitimering die Ongehoord Nederland had door onderdeel te zijn van de publieke omroep was uiteraard heel sterk. Het verhaal van de verbannen omroep die de waarheid niet mag vertellen van de overheid is echter nog vele malen sterker.

Ook financieel overleeft Ongehoord Nederland het wel. De omroep heeft tienduizenden leden waarbij Karskens kan smeken om donaties en met een beetje geluk komt er via-via nog wel wat geld uit Rusland naar ze toe.

Mijn verwachting is dus dat Ongehoord Nederland alleen maar sterker wordt zodra het uit het publieke bestel is gezet (en ook in de aanloop daarnaartoe). Waarmee ik niet zeg dat de omroep dan maar beter onderdeel van de NPO moet blijven. Zeker niet. De omroep had simpelweg nooit onderdeel mogen worden van het publieke bestel.

3. Het socialmedia-platform-tijdperk is voorbij

Vice, vox.com, BuzzFeed News. Het waren de nieuwe, online-only nieuwsmerken in de jaren '10 waar iedereen naar keek. Ze wisten precies hoe je publiek kon bereiken via social media en bouwden daardoor in korte tijd een imperium op.

Inmiddels weten we beter. Het blijkt ontzettend lastig om via advertenties genoeg omzet te genereren om de journalistiek te bedrijven die deze redacties wilden maken. En een trouw publiek aan je binden via social media bleek lastig. Afhankelijk zijn van bedrijven als Facebook en Twitter nog lastiger. Het einde van BuzzFeed News is daar het ultieme bewijs voor.

Een paar dagen voordat BuzzFeed aankondigde te stoppen met zijn nieuwssite, verscheen er een stuk op techsite The Verge van Ellis Hamburger. Hij werkte tussen 2012 en 2014 bij de site en stapte daarna over naar Snapchat, waar hij vorig jaar vertrok. Hij betoogt dat alle social media kapot doodgaan:

Unlike most other businesses on Earth that live and die by their customers’ demands, social media services are caught trying to satisfy both their users and the people actually paying for it all: investors and advertisers.
The needs of these groups are dramatically different. Users want what the platform was originally for — be it ephemeral messaging, sharing photos, or otherwise. Surprising, energized spaces to connect with friends in a new way. But these use cases inevitably have a limit. You can only post so many photos. You only have so many friends to message. And for investors and advertisers, that’s a problem. So each social network has to find ways to make you send another photo, or it has to deploy a brand-new feature and encourage you to use that, too. More usage, more space for ads, more money for investors.

Dit is een ontwikkeling die al lang gaande is, waarvan de focus op TikTok-achtige video's de meest recente is:

Today, the product evolution of social media apps has led to a point where I’m not sure you can even call them social anymore — at least not in the way we always knew it. They each seem to have spontaneously discovered that shortform videos from strangers are simply more compelling than the posts and messages from friends that made up traditional social media. Call it the carcinization of social media, an inevitable outcome for feeds built only around engagement and popularity. So one day — it’s hard to say exactly when — a switch was flipped. Away from news, away from followers, away from real friends — toward the final answer to earning more time from users: highly addictive shortform videos that magically appear to numb a chaotic, crowded brain.

Volgens Hamburger is het tijdperk van social media voorbij. Twee dagen later maakte BuzzFeed-oprichter Jonah Peretti bekend te stoppen met BuzzFeed News. Een nieuwssite die, zoals ik al aangaf gebouwd is op het bereiken van publiek via social media. Dat de site stopt heeft zeker ook te maken met het feit dat kwaliteitsjournalistiek financieren via enkel advertenties ontzettend lastig is, maar hangt ook samen met dat de platformen waar BuzzFeed News van afhankelijk was voor zijn bereik eigenlijk langzaam aan het verdwijnen zijn.

Een paar weken geleden verscheen op Techcrunch het stuk 'Twitter is Dying'. Nu is dat deels te wijten aan het wispelturige en dictatoriale beleid van Elon Musk, maar het is ook onderdeel van een ontwikkeling die groter is dan Twitter.

"The Internet of the 2010s Ended Today", is de kop van het verhaal dat The Atlantic schreef naar aanleiding van het stoppen van BuzzFeed News. Nu vind ik het iets te veel eer om het direct aan de ondergang BuzzFeed News te koppelen, maar ik denk wel dat auteur Charlie Warzel gelijkt heeft. De jaren '10, alias het socialmedia-platform-tijdperk, zijn voorbij. En het nieuwe tijdperk? Het is afwachten hoe dat er precies uit gaat zien, maar AI heeft er de hoofdrol in.

4. Dit heb ik de afgelopen week gelezen