Het akkoord van de formerende partijen brengt weinig goed nieuws voor de media

De afgelopen tijd heb ik met het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek gewerkt aan een podcastserie over innovatie in de journalistiek: Media van Morgen. In elke aflevering gaat Suse van Kleef in gesprek met een vernieuwer uit de media. Ik heb geholpen met de ontwikkeling van het format, de opnames en de montage.

In de eerste aflevering vertelt Xander van Uffelen van De Volkskrant over hoe de krant het publiek betrekt middels De Open Redactie. In aflevering 2 is José de Vries van de NOS te gast om te vertellen over hoe NOS Lab te werk gaat. De komende weken verschijnt er iedere woensdag een nieuwe aflevering, die je kunt terugvinden in je favoriete podcast-app. Inmiddels hebben we bijna alle afleveringen opgenomen en er komen nog een aantal heel interessante gesprekken aan.

In deze nieuwsbrief wil ik het echter met je hebben over andere zaken:

• Formatie-akkoord: BTW op nieuws gaat omhoog naar 21 procent.
• Zoeken met Google betekent niet langer dat je op zoek gaat op internet, maar dat je vraag wordt beantwoord.
• Hoe zien de deals tussen OpenAI en uitgevers eruit?

Formatie-akkoord: BTW op nieuws gaat omhoog naar 21 procent

Het hoofdlijnenakkoord van de vier formerende partijen bevat weinig goed nieuws voor de media. Al zijn de maatregelen/veranderingen die de mediasector aangaan minder erg dan sommige vreesden.

Vooral de NPO komt er beter vanaf dan gevreesd. Waar Geert Wilders de NPO geheel wilde saneren, ging het tijdens de formatie al snel over een halvering van het budget van 960 miljoen euro en dat er zenders zouden moeten verdwijnen. Later lekte uit dat de bezuiniging inmiddels was beperkt tot 200 miljoen euro. Volgens het hoofdlijnenakkoord moet er nog slecht 100 miljoen vanaf. De formerende partijen schrijven in het akkoord:

In een rechtsstaat is betrouwbare informatievoorziening van wezenlijk belang. De Nederlandse Publieke Omroep (NPO) wordt hervormd zodat de journalistiek – inclusief het veelzijdig aanbod – kwalitatief hoogwaardig vormgegeven en gewaarborgd wordt. Toekomstbestendigheid en transparantie van kosten staan daarbij voorop. Het besluitvormingsproces wordt gestroomlijnd. De NPO moet inzetten op digitalisering en het bereiken van het jongere publiek.

Over hoe de NPO moet worden hervormd wordt niks geschreven. Mogelijk wordt er meer duidelijk wanneer het nieuwe kabinet op basis van dit hoofdlijnenakkoord een regeerakkoord heeft uitgewerkt. De NPO geeft in een reactie in ieder geval zelf ook aan het bestel te willen hervormen.

Voor uitgevers is er slecht nieuws: in het regeerakkoord staat dat de omzetbelasting op dagbladen, tijdschriften en online nieuws omhoog gaat van 9 naar 21 procent. Dat betekent dat het publiek meer gaat betalen voor nieuws, maar dat de uitgevers daar geen euro extra van terugzien. De kans dat mensen daarom abonnementen opzeggen of uitgevers zich gedwongen voelen om hun verlies te pakken en het verschil zelf op te vangen is reëel. De maatregel moet de overheid zo'n 300 miljoen euro per jaar opleveren.

Opvallend is dat PVV, VVD, NSC en BBB zich tegelijkertijd zeggen dat ze zich zorgen maken over de verschraling van het nieuwsaanbod:

Om te voorkomen dat het (online) aanbod van nieuws nog verder verschraalt en/of in buitenlandse handen valt, zal de Autoriteit Consument en Markt meer instrumenten in handen krijgen. Zo zal bekeken worden of bij de toepassing van de Mededingingswet ook de waarborg van de kwalitatieve pluriformiteit van het Nederlandse media-aanbod in de beoordelingscriteria betrokken kan worden.

Blijkbaar hebben ze niet de conclusie getrokken dat een verhoging van het BTW-tarief uiteindelijk ook kan zorgen voor een verschraling van het nieuwsaanbod. Of zijn het punten die twee verschillende partijen er graag in wilden hebben.

Zoeken met Google betekent niet langer dat je op zoek gaat op internet, maar dat je vraag wordt beantwoord

Afgelopen dinsdag begon Google I/O, de jaarlijkse ontwikkelaarsconferentie van Google. De openingskeynote ging bijna volledig over nieuwe AI-technologie en toepassingen. Ik schreef hier woensdag al over.

De belangrijkste aankondiging voor de media is dat Google doorgaat met de uitrol van door AI gegenereerde antwoorden op zoekopdrachten. Een jaar geleden toonde het techbedrijf op Google I/O een eerste demo wat toen 'Search Generative Experience' heette. Dinsdag maakte Google bekend dat voor het eind van het jaar alle gebruikers in de VS door AI geschreven antwoorden op hun zoekopdracht te zien krijgen. Ondertussen werkt het bedrijf ook aan de uitrol van de technologie in andere landen. Het is nog niet duidelijk wanneer we dit in Nederland gaan zien, maar dat het gaat gebeuren lijkt zo goed als zeker.

De visie van Google voor de toekomst van de zoekmachine begint steeds meer vorm te krijgen. De traditionele manier van zoeken waarbij je een lijst websites te zien krijgt krijgt een nieuwe plek binnen Google: het wordt een apart tabje, net als nieuws, afbeeldingen of shopping. Het idee is dat je in principe meteen een antwoord krijgt op je zoekvraag zonder dat je de zoekmachine hoeft te verlaten. Ben je echt bewust op zoek naar een website, dan kun je in het aparte tabje terecht.

Was het zoeken naar websites ooit dé manier om te zoeken op internet, is het straks een alternatieve optie. Een fundamentele wijziging die uiteraard grote gevolgen heeft.

Al een jaar lang schrijf ik over de gevolgen die dit gaat hebben voor het verkeer uit Google. Ben je voor je verdienmodel afhankelijk van verkeer, van toevallige passanten die van Google of Facebook op een artikel terechtkomen? Dan moet je je strategie grondig gaan aanpassen en gaan focussen op een loyaal en trouw publiek. Ik val in herhaling, omdat ik dit letterlijk iedere maand wel een keer schrijf, maar dit is zo'n fundamentele en grote verandering voor online media, dat ik blijf waarschuwen.

Uiteraard bestaat de kans dat Google uiteindelijk besluit om bij bepaalde zoekopdrachten, bijvoorbeeld naar nieuws, links juist wel belangrijker te maken. Vanwege regulering, omdat gebruikers het willen of omdat de media-industrie serieus onder druk komt te staan. Uiteindelijk is Google er immers niet bij gebaat dat de journalistiek kapot gaat, omdat het het werk van journalisten altijd hard nodig blijft hebben om zoekvragen van mensen te kunnen beantwoorden. Dit in tegenstelling tot Facebook dat inmiddels het motto 'fuck publishers' lijkt aan te hangen.

Het kan dus zijn dat de soep uiteindelijk niet zo heet wordt gegeten, maar dat gaan we met de tijd zien. Voor nu kun je maar beter voorbereid zijn op een zoekmachine die slechts een fractie van het verkeer oplevert dan het tot nu toe deed.

Hoe zien de deals tussen OpenAI en uitgevers eruit?

Een paar maanden geleden kwam er eens per maand een deal naar buiten tussen een uitgever en OpenAI, inmiddels lijkt dit wekelijks te gebeuren. De site Toolkits houdt een overzicht bij van alle deals die zijn afgesloten, mocht je een overzicht willen.

OpenAI sluit deals met uitgevers, omdat bijna alle uitgevers verbieden om hun content te gebruiken als trainingsdata voor AI-modellen. Dat terwijl het techbedrijf kwalitatieve en actuele trainingsdata nodig blijft hebben.

En dat niet alleen. OpenAI wil ook toegang hebben tot nieuwssites om vragen van gebruikers in diensten als ChatGPT te beantwoorden. Het nieuws moet immers ergens vandaan komen. Ook dat is onderdeel van de deals die het bedrijf sluit met uitgevers.

Maar hoe ziet zijn deal er nu precies uit en wat omvat het wel en niet? Een slidedeck van het Preferred Publisher Program, zoals OpenAI de samenwerkingen noemt, is gelekt aan Adweek en beantwoordt veel vragen. Nu is het slidedeck drie maanden oud en zouden er vaak aangepaste deals worden gemaakt, maar het geeft een goed, algemeen beeld.

Deelnemers aan het programma krijgen voorrang om gebruikt te worden in chatgesprekken en krijgen dan ook iets dat een “richer brand expression” wordt genoemd als er links naar hun sites worden gedeeld.

Daarnaast krijgen deelnemers geld. Uitgevers krijgen een vast bedrag voor het ter beschikking stellen van hun content als trainingsdata. Daarnaast krijgen ze een variabele vergoeding afhankelijk van hoe vaak hun content wordt gebruikt in antwoorden van GPT en de interactie van gebruikers ermee.

Kort

• De ACM geeft nog geen goedkeuring voor de overname van RTL Nederland door DPG Media. De marktautoriteit vreest dat DPG Media hiermee een monopoliepositie krijgt, ten koste van adverteerders, consumenten en leveranciers als het ANP. Er volgt daarom een uitgebreider onderzoek, dat dertien weken de tijd kost.
• De Europese Commissie gaat onderzoeken of Facebook en Instagram verslavend zijn voor kinderen. Daarnaast wordt ook gekeken of de controle van de identiteit en leeftijd door de platformen wel in orde is.
  • Meta stopt met Facebook Workplace, het platform dat bedrijven kunnen gebruiken om intern te communiceren. Gebruikers hebben ruim een jaar de tijd om op te zoek te gaan naar een alternatief.
• Threads krijgt eigen factcheck-functionaliteiten. Hierdoor kunnen factcheckers labels toevoegen aan berichten die gebruikers zien als informatie in een bericht feitelijk onjuist is.
  • Threads test een nieuwe webversie, die verdacht veel lijkt op het vroegere Tweetdeck met meerdere kolommen. Handig voor journalisten die het sociale netwerk gebruiken.
• TikTok test de mogelijkheid om video's van een uur te uploaden. Ik ben benieuwd of er TikTok-gebruikers bestaan wiens aandachtsspanne groot genoeg is om daar naar te kijken.
• Gebruikers die de term cis of cisgender gebruiken in een bericht op X krijgen een waarschuwing dat de term als een belediging kan worden ervaren. Vervolgens moet je bevestigen dat je je bericht alsnog wilt plaatsen. De maatregel lijkt op persoonlijk verzoek van Elon Musk te zijn doorgevoerd.
• Iedereen lijkt puzzels toe te voegen aan zijn diensten na het succes van The New York Times. Een paar week geleden begon LinkedIn ermee en nu krijgt ook Apple News+, het betaalde nieuwsabonnement dat Apple in het buitenland aanbiedt, puzzels.
• OpenAI heeft een deal gesloten met Reddit en mag zijn taalmodellen trainen op alle posts die gebruikers op Reddit hebben geplaatst.
• AI-bedrijf Anthropic heeft zijn chatbot Claude beschikbaar gemaakt in Europa. Het taalmodel achter Claude kan ook overweg met Nederlands.