Dit zijn de grote veranderingen in de media die in 2023 zichtbaar werden

Na een trip naar Londen en een weekendje Zandvoort, volgde deze week een extreem drukke laatste werkweek van het jaar. Voor ik mijn laptop dichtklap is het op deze vrijdagavond tijd om de laatste nieuwsbrief van dit jaar te versturen. Daarin zou ik het eigenlijk moeten hebben over de voorgenomen van RTL Nederland door DPG Media, maar dat bewaar ik even voor in het nieuwe jaar.

In deze editie wil ik namelijk terugblikken op 2023. En dat doe ik door drie stukken die ik het afgelopen jaar schreef nog een keer met je delen. Geen stukken over hoe Elon Musk Twitter kapot heeft gemaakt of welke AI-ontwikkelingen er nu precies zijn geweest, want die ga je op andere plekken ook nog wel lezen. Het zijn drie stukken over grotere veranderingen in de media die de komende jaren grote gevolgen gaan hebben...

Wees gewaarschuwd: verkeer uit zoekmachines gaat verdwijnen [13 februari]

Het voelt alsof de ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie opeens in een stroomversnelling terecht te zijn gekomen. Technologie waar al heel lang aan is gewerkt, ziet opeens het daglicht en de concurrentiestrijd tussen techbedrijven zorgt voor een versnelling in het publiekelijk beschikbaar komen van de technologie.

Media worstelen met de vraag of ze iets kunnen/moeten met de technologie, hoe je omgaat met de risico's en hoe je transparant bent over het eventuele gebruik ervan. Ik heb hier de afgelopen weken al een aantal keer over geschreven. De technologie brengt echter nog een veel grotere verandering met zich mee: het verdwijnen van verkeer uit zoekmachines.

Media hebben veel werk gemaakt van SEO en Google is voor de meeste uitgevers een heel belangrijke verkeersbron. Google toont de laatste jaren al steeds vaker 'antwoordkaarten' waarmee je zoekopdracht meteen binnen Google wordt beantwoord, maar dat valt in het niets als je kijkt naar de verandering die we nu gaan zien. Het doel van zoekmachines is uiteindelijk niet mensen te linken naar sites waar informatie te vinden is, maar om mensen de informatie te leveren waar ze naar op zoek zijn. Linkjes naar websites waren daarbij slechts een noodzakelijk kwaad. De demo's van Google en Microsoft van afgelopen week laten zien hoe het leveren van informatie er in de toekomst uitziet.

Nu geloof ik niet dat de traditionele zoekmachine met links naar websites morgen opeens verdwenen is, maar die zal wel steeds verder naar de achtergrond verdwijnen. Het verkeer uit zoekmachines zal de komende jaren kleiner worden.

Deze ontwikkeling loopt paralel met de verschuiving van social media van tekst (met linkjes) naar beeld. De groeiende social-platformen (Instagram en TikTok) zorgen nauwelijks voor verkeer. Als je als uitgever voor een heel groot van de je inkomsten afhankelijk bent van verkeer vanaf andere platformen (zowel social als search) is dit het moment om je zorgen te gaan maken.

Het wordt belangrijker dan ooit om ervoor te zorgen dat je een directe relatie opbouwt met je publiek. Dat ze zelf naar je site komen of je app openen; dat ze geabonneerd zijn op je nieuwsbrief. Websites die draaien op eenmalig bezoek en via Google en Facebook maximaal bereik nastreven om daar geld aan te verdienen via traditionele advertenties, zijn ten dode opgeschreven. Sterker nog: ik wil bij deze wel de voorspelling doen dat clickbait zijn langste tijd heeft gehad. Bezoek lokken met koppen die halve informatie geven loont binnenkort niet meer. Je moet verwachtingen waarmaken, kwaliteit leveren en publiek aan je binden. Dat is de enige manier om te overleven.

Het socialmedia-platform-tijdperk is voorbij [24 april 2023]

Vice, vox.com, BuzzFeed News. Het waren de nieuwe, online-only nieuwsmerken in de jaren '10 waar iedereen naar keek. Ze wisten precies hoe je publiek kon bereiken via social media en bouwden daardoor in korte tijd een imperium op.

Inmiddels weten we beter. Het blijkt ontzettend lastig om via advertenties genoeg omzet te genereren om de journalistiek te bedrijven die deze redacties wilden maken. En een trouw publiek aan je binden via social media bleek lastig. Afhankelijk zijn van bedrijven als Facebook en Twitter nog lastiger. Het einde van BuzzFeed News is daar het ultieme bewijs voor.

Een paar dagen voordat BuzzFeed aankondigde te stoppen met zijn nieuwssite, verscheen er een stuk op techsite The Verge van Ellis Hamburger. Hij werkte tussen 2012 en 2014 bij de site en stapte daarna over naar Snapchat, waar hij vorig jaar vertrok. Hij betoogt dat alle social media kapot doodgaan:

Unlike most other businesses on Earth that live and die by their customers’ demands, social media services are caught trying to satisfy both their users and the people actually paying for it all: investors and advertisers.

The needs of these groups are dramatically different. Users want what the platform was originally for — be it ephemeral messaging, sharing photos, or otherwise. Surprising, energized spaces to connect with friends in a new way. But these use cases inevitably have a limit. You can only post so many photos. You only have so many friends to message. And for investors and advertisers, that’s a problem. So each social network has to find ways to make you send another photo, or it has to deploy a brand-new feature and encourage you to use that, too. More usage, more space for ads, more money for investors.

Dit is een ontwikkeling die al lang gaande is, waarvan de focus op TikTok-achtige video's de meest recente is:

Today, the product evolution of social media apps has led to a point where I’m not sure you can even call them social anymore — at least not in the way we always knew it. They each seem to have spontaneously discovered that shortform videos from strangers are simply more compelling than the posts and messages from friends that made up traditional social media. Call it the carcinization of social media, an inevitable outcome for feeds built only around engagement and popularity. So one day — it’s hard to say exactly when — a switch was flipped. Away from news, away from followers, away from real friends — toward the final answer to earning more time from users: highly addictive shortform videos that magically appear to numb a chaotic, crowded brain.

Volgens Hamburger is het tijdperk van social media voorbij. Twee dagen later maakte BuzzFeed-oprichter Jonah Peretti bekend te stoppen met BuzzFeed News. Een nieuwssite die, zoals ik al aangaf gebouwd is op het bereiken van publiek via social media. Dat de site stopt heeft zeker ook te maken met het feit dat kwaliteitsjournalistiek financieren via enkel advertenties ontzettend lastig is, maar hangt ook samen met dat de platformen waar BuzzFeed News van afhankelijk was voor zijn bereik eigenlijk langzaam aan het verdwijnen zijn.

Een paar weken geleden verscheen op Techcrunch het stuk 'Twitter is Dying'. Nu is dat deels te wijten aan het wispelturige en dictatoriale beleid van Elon Musk, maar het is ook onderdeel van een ontwikkeling die groter is dan Twitter.

"The Internet of the 2010s Ended Today", is de kop van het verhaal dat The Atlantic schreef naar aanleiding van het stoppen van BuzzFeed News. Nu vind ik het iets te veel eer om het direct aan de ondergang BuzzFeed News te koppelen, maar ik denk wel dat auteur Charlie Warzel gelijkt heeft. De jaren '10, alias het socialmedia-platform-tijdperk, zijn voorbij. En het nieuwe tijdperk? Het is afwachten hoe dat er precies uit gaat zien, maar AI heeft er de hoofdrol in.

De Mediamonitor laat zien: tv is nu toch echt stervende [3 november 2023]

Het Commissariaat voor de Media heeft afgelopen week de Mediamonitor 2023 (pdf) gepubliceerd. In dit jaarlijkse onderzoek brengen de onderzoekers van het Commissariaat de ontwikkelingen in het mediagebruik- en aanbod in Nederland in kaart. Doordat dat ieder jaar opnieuw gebeurt kun je duidelijk trends zien, waarvan deze grafiek een goede samenvatting is:

Deze grafiek gaat over het mediagebruik onder alle leeftijden, maar uiteraard zijn er grote verschillen tussen leeftijdsgroepen. Sterker nog: volgens de onderzoekers groeit het verschil tussen jong en oud, doordat jongeren steeds minder gebruik maken van traditionele media. Voorheen leefde nog wel het idee dat dat bijtrekt als jongeren ouder worden, maar dat blijkt toch niet helemaal het geval te zijn, concluderen de onderzoekers:

De kloof in het mediagebruik tussen generaties wordt steeds groter. Dit signaleren we al enige jaren. Uit de Mediamonitor 2023 blijkt dat het gebruik van de televisie- en radiozenders en papieren dagbladen weer verder daalt. Jongeren maken vooral gebruik van sociale media, ook voor nieuws. We zien daarbij in het geval van lineaire televisiezenders dat het gebruik niet toeneemt als de gebruiker ouder wordt. Dat jongeren steeds minder gebruikmaken van traditionele media is dan ook geen leeftijdseffect te noemen, maar een generatie-effect.

Deze grafiek laat nog duidelijker zien hoe groot de verschillen zijn tussen de groep 20-34 jaar en 65+.

Als je specifiek inzoomt op televisie, dan zie je dat het aantal kijkminuten naar traditionele tv sterk afneemt. Tien jaar geleden werd televisie al dood verklaard, maar werd dat ontkracht door de cijfers. De afgelopen twee jaar zie je echter dat traditionele tv er slecht voorstaat. En zelf als je terugkijken en streaming erbij optelt is het aantal minuten dat Nederlanders dagelijks naar een tv scherm staarden deze eeuw nog niet zo laag geweest als vorig jaar.

Belangrijke kanttekening bij deze cijfers: streamingdiensten worden ook veel bekeken op andere apparaten en ook terugkijken gebeurt daar. Er zijn ook mensen die wel eens live tv kijken via een app op hun smartphone of tablet, maar dat is allemaal niet meegenomen in deze cijfers, want ze gaan enkel om tv-toestellen. (Hierbij kun je je overigens afvragen wat een tv nog is, want ik heb een grote tv waarop ik enkel dingen kijk via apparaten die gebruik maken van de HDMI-poorten. Net als bij de monitor die ik op het bureau in mijn werkkamer heb staan. Ik zou ze in principe kunnen omwisselen...).

Voor de liefhebbers ook nog even de uitsplitsing naar leeftijdsgroepen, waarbij het terugkijken van tv-programma's is meegenomen in het aantal kijkpunten:

TV-programma's maken waarmee je specifiek probeert de doelgroep onder de 35 te bereiken zou je met deze cijfers in de hand zinloos kunnen noemen. En ik vraag me af hoe lang het duurt voordat de verschillende mediabedrijven afscheid gaan nemen van een aantal tv-zenders.

Ondertussen wordt steeds duidelijker dat de markt voor streaming alles behalve volwassen en financieel houdbaar is. Streamingdiensten verhogen massaal hun prijzen, tornen aan het aanbod en introduceren commercials om maar te kijken of het winstgevend te krijgen is. Volgens mij gaan we een paar spannende jaren tegemoet...

Komende week focus ik me even op mijn gezin; op maandag 1 januari verstuur ik mijn eerste nieuwsbrief van 2024.