Sign in Subscribe
9 min read

Is er echt geen disruptie geweest binnen de Nederlandse journalistiek?

Is er echt geen disruptie geweest binnen de Nederlandse journalistiek?
Afbeelding: NU.nl

Komende woensdag verschijnt het jaarlijkse Digital News Report. Dit grote, internationale onderzoek naar online nieuwsgebruik in 46 landen wordt ieder jaar uitgevoerd door het Reuters Institute en is mede door zijn omvang één van de belangrijkste onderzoeksrapporten die jaarlijks verschijnen.

Het Commissariaat voor de Media werkt samen met het Reuters Institute voor de lokale versie van het rapport. Hierin wordt volledig ingezoomd op de Nederlandse markt. Ook dat rapport verschijnt komende woensdag.

Ieder jaar mag ik rondom de publicatie van het Digital News Report Nederland een webinar presenteren en dit jaar is het zeer de moeite waard om even in te tunen als je tijd hebt. Op woensdagochtend tussen 10:30 en 12:00 uur praat ik niet alleen met de onderzoekers van het CvdM, maar ook met diverse gasten uit media over onderwerpen als publieksparticipatie, personalisatie, nieuwswijsheid en audio. Het volledige programma en de mogelijkheid om je gratis aan te melden vind je op de site van het Commissariaat.

Komende vrijdag zal ik inzoomen op een aantal opvallende punten uit het rapport in mijn nieuwsbrief. Deze nieuwsbrief verstuur ik alleen aan betalende abonnees, dus als je dat nog niet bent, word dan nu lid voor 6 euro per maand.

In deze nieuwsbrief wil ik het met je hebben over:

  • De rol van NU.nl bij de ontwikkeling van de Nederlandse journalistiek wordt onderschat.
  • The Financial Times bewijst hoe belangrijk het is om na te blijven denken over nieuwe producten.
  • WordPress maakt generatieve AI onderdeel van zijn CMS.

1. De rol van NU.nl bij de ontwikkeling van de Nederlandse journalistiek wordt onderschat

Naar aanleiding van het stoppen van BuzzFeed News en het faillissement van Vice, besteedde het FD vorige week aandacht aan de Nederlandse markt. De conclusie van het stuk: nieuwe initiatieven hebben het niet gered en nog steeds maken traditionele nieuwsmerken de dienst uit. Een interessante analyse die ik zelf in mijn hoofd ook weleens heb proberen te maken, maar zoveel initiatieven waar de bestaande spelers in Nederland bang voor waren heeft Nederland niet gehad. Op NU.nl na dan.

En laat juist NU.nl enkel in een bijzin van het stuk genoemd worden:

'In de journalistiek zijn innovaties niet disruptief geweest', ziet Alexander Pleijter, onderzoeker naar onlinejournalistiek aan de Universiteit Leiden. 'De oude journalistieke organisaties voeren nog altijd de boventoon, terwijl veel nieuwe initiatieven zijn verdwenen.' Overigens niet allemaal, voegt hij eraan toe. De gratis nieuwssite Nu.nl is met de overname door DPG in 2020 definitief toegetreden tot de gevestigde orde.

Die laatste zin is het enige dat er over NU.nl wordt geschreven. En ja, NU.nl is tegenwoordig onderdeel van een grote krantenuitgever, maar is het bewijs dat een nieuwe speler met een eigen strategie kan overleven. Gratis en vooral snel was vanaf dag 1 het devies van NU.nl, terwijl krantenuitgevers en ook de NOS niet eens leken te weten wat het woord snelheid was.

Vertrekkend hoofdredacteur Gert-Jaap Hoekman schrijft daarover in een afscheidsblogpost:

Toen ik in de zomer van 2013 hoofdredacteur van NU.nl werd, waren we al de snelste nieuwssite van Nederland. Maar dat was ook omdat de rest gewoon heel erg langzaam was. We brachten veel nieuws als eerste, omdat we scherp letten op Twitter, persbureaus en andere media.

Ik weet nog dat we in mijn tijd bij NOS.nl jaloers waren op de snelheid van NU.nl, maar dat het ons vooral ook scherp hield om in te zetten op onze eigen kracht: verslaggevers en correspondenten in binnen- en buitenland en video. Twee dingen die NU.nl niet had.

En ik denk dat het ook voor andere bestaande spelers geldt dat NU.nl ervoor heeft gezorgd dat ze beter hun best zijn gedaan. En dat geldt niet alleen voor NU.nl trouwens. Ook de voorbeelden die in het stuk van het FD worden aangehaald als mislukkingen, Dichtbij.nl en Blendle, mogen dan niet het succes zijn geworden wat de oprichters misschien hadden verwacht, het heeft de traditionele spelers geholpen om op het punt te komen waar ze nu zijn. Zoals Blendle-oprichter Marten Blankesteijn in het stuk ook zegt:

Toch beschouwt Blankesteijn Blendle niet als mislukt. De digitale kiosk heeft wel een voorbeeldfunctie gehad. 'De kranten hadden brakke websites en trage paywalls. Blendle heeft technologie ontwikkeld om een digitaal journalistiek product beter te laten werken, betalen makkelijker te maken en journalistiek er meer sexy uit te laten zien. De grote kranten hebben dat overgenomen.'

En ik denk dat dit echt wordt onderschat: van BuzzFeed News tot Blendle, allemaal hebben ze gezorgd voor meer beweging bij bestaande partijen. En onderschat ook niet wat er binnen niches is gebeurd met succesvolle blogs en websites die inmiddels een vaste waarde zijn geworden in het Nederlandse medialandschap. Deels overgenomen door printuitgevers. Neem Tweakers, dat alle computertijdschriften heeft overleefd. En hoe de vele zelfstandige makers op het gebied van bijvoorbeeld beauty en reizen de macht hebben overgenomen van traditionele uitgevers. En dan heb ik het nog niet eens over de vele lokale nieuwssites die de afgelopen tien jaar zijn opgericht en een onmisbare rol spelen in het lokale media-aanbod.

Het is te makkelijk om enkel te zeggen dat er geen disruptie is geweest binnen de Nederlandse markt. Ja, de grote landelijke nieuwsmerken zijn traditionele nieuwsmerken. Maar door NU.nl niet mee te nemen in de analyse en verder te kijken naar de grote landelijke nieuwsmerken, wordt slechts het halve verhaal verteld. En laten we wel wezen: je kunt je afvragen of er na NU.nl wel andere 'hemelbestormers' zijn geweest in Nederland...

2. The Financial Times bewijst hoe belangrijk het is om na te blijven denken over nieuwe producten

Een jaar geleden bracht zakenkrant The Financial Times een nieuw product op de markt: FT Edit. Voor 5 euro per maand krijg je als gebruiker dagelijks toegang tot acht artikelen uit de krant, die speciaal zijn uitgekozen voor het aanbod in de app. Het gaat daarbij niet om het laatste nieuws, maar om unieke verhalen, die je als lezer niet bij andere media kunt vinden.

Veel uitgevers zouden het niet aandurven om zo'n product te lanceren, omdat het zou kunnen kannibaliseren op het bestaande aanbod van de krant. Immers: een normaal, digitaal abonnement is met 39 euro per maand acht keer zo duur als een abonnement op FT Edit. Als een deel van je abonnees genoeg denkt/blijkt te hebben aan een abonnement op die app en de krant opzegt, dan schiet FT Edit zijn doel voorbij.

Desondanks durfden ze het bij de Financial Times aan en dat blijkt een goede keuzes, al waren ze stiekem banger voor kannibalisatie dan ze toegaven aan de buitenwereld, vertelt hoofdredacteur Malcolm Moore aan Press Gazette:

“The last time we spoke I said, ‘We’re pretty confident this isn’t going to happen’ – but actually, internally, we were still very concerned. We were keeping a very, very close eye on things… “As it turns out, we have seen almost zero cannibalisation. In fact, we’ve seen the opposite, we’ve seen quite a lot of conversion. People are trying FT Edit and then switching upwards to a full-price subscription when they get a taste for the sort of content that we’re providing.”

De kracht van FT Edit is vooral dat de app enkel bestaat uit acht artikelen per dag. Je weet precies wat je als abonnee krijgt en de app maakt die belofte iedere dag weer waar. Iets wat bij de meeste nieuwsproducten een stuk minder duidelijk is.

“In the user research, a lot of the feedback was – this is very minimal, this is very calm, this is very focused. It feels different from the doom-scroll – it’s a horizontal, rather than a vertical thing. You get to an end, it’s completable”.

Hoeveel abonnees FT Edit heeft wil Moore niet zeggen. Wel vertelt hij dat de app 140.000 keer gedownload is. Gebruikers kunnen de app een maand gratis proberen en kunnen hem vervolgens een half jaar lang voor een euro per maand gebruiken, voordat ze de volle mep betalen. Het aandeel gebruikers dat blijft hangen is veel hoger dan verwacht:

Some 88% of free trial users who do not drop out before the end of the month go on to pay the 99p fee for the following six months. And, “when you then get to six months and you graduate up to full price… 85% of people [who make it through the six months] are then graduating onto full price. “Now, when we originally drew up our business plans, we thought we would have a 20% conversion rate, based on the sort of things that Apple was telling us about behaviour and apps.

Nu is het concept van FT Edit niet één op één te kopiëren, maar het idee om, zonder dat er extra redactiewerk nodig is, hele doelgerichte producten te bouwen op basis van de journalistiek die je maakt, is in mijn ogen ontzettend sterk.

In Nederland zijn er op dit vlak in het verleden overigens ook wel eens experimenten gedaan. NRC heeft dit tien jaar geleden al eens geprobeerd met NRC Reader waarin je dagelijks 5 stukken uit de krant kon lezen, maar daarbij lag de focus op de iPad en was de betalingsbereidheid voor nieuws nog een stuk lager dan hij nu is.

Het FD heeft in 2017 kort geëxperimenteerd met FD Focus met dagelijks 7 artikelen. Een abonnement was echter veel te duur: 10 euro per maand in het eerste jaar, dat zou daarna zelfs 15 euro worden. Ook maakte de krant de fout om een redactie specifiek stukken voor FD Focus te laten schrijven, wat ervoor zorgde dat het flink wat geld kostte om de app draaiende te houden.

Misschien dat er anno 2023 een Nederlandse (of Belgische) partij is die een nieuwe poging wil wagen?

3. WordPress maakt generatieve AI onderdeel van zijn CMS

Als ik zou willen zou ik een complete nieuwsbrief kunnen schrijven over AI en de media. Het is de belangrijkste ontwikkeling voor de industrie op dit moment - en waarschijnlijk voor dit decennium - en er gebeurt meer dan genoeg. Er is echter meer om over te schrijven (zie de twee stukken hierboven) en ik heb ook het gevoel dat mensen een beetje AI moe beginnen te worden.

Omdat er afgelopen week weer van alles is gebeurd waar ik aandacht aan wil besteden, maar om te voorkomen dat dit een AI-nieuwsbrief gaat worden, wil ik een viertal nieuwtjes/ontwikkelingen kort met je doornemen:

  1. Het belangrijkste CMS ter wereld, WordPress, heeft de mogelijkheid ingebouwd om een taalmodel te gebruiken bij het schrijven van je teksten. De plugin, genaamd, Jetpack AI Assistant kan complete artikelen schrijven op basis van een prompt of gebruikt worden om bijvoorbeeld kopsuggesties te doen. Dit kan uiteraard allemaal ook met behulp van ChatGPT, maar onderschat niet de kracht van het gebruik van dit soort technologie in de tools waarin je werkt. Dat is hoe veel mensen waarschijnlijk gebruik gaan maken van taalmodellen. Wordpress.com-gebruikers kunnen Jetpack AI Assistant voorlopig gratis gebruiken. Als je WordPress zelf host, dan krijg je 20 opdrachten per maand gratis, daarna betaal je een tientje per maand.
  2. Apple hield vorige week maandag zijn jaarlijkse ontwikkelaarsconferentie. Daarbij introduceerde het bedrijf de Apple Vision Pro, maar werden ook updates van al Apple's besturingssystemen geïntroduceerd. Waar het op de ontwikkelaarsconferenties van Google en Microsoft dit voorjaar bijna alleen maar over generatieve AI ging, liet Apple de term AI nul keer vallen. Het introduceerde verbeterde tekstsuggesties binnen het toetsenbord op de iPhone door middel van een taalmodel en dat was het...
  3. Google presenteerde vorige maand 'Snapshot AI' waarmee je binnen de zoekmachine antwoord krijgt op je zoekvraag dankzij Google's eigen taalmodel PaLM 2. Inmiddels kunnen Amerikaanse gebruikers deze functie testen en wat blijkt: het kost het systeem veel te veel tijd om een antwoord te genereren, waardoor deze in eerste instantie helemaal niet in beeld verschijnt als je zoekt.
  4. De Amerikaanse techsite CNET deed wat stof opwaaien toen bleek dat het artikelen publiceerde die helemaal waren geschreven door GPT 3, die vol fouten bleken te staan. Inmiddels is er een beleid gemaakt, dat ook gedeeld is met het publiek:
Among its promises: stories will not be written entirely using an AI tool, and hands-on reviews and testing of products will be done by humans. CNET will also not publish images and videos generated using AI “as of now.” But the outlet says it will “explore leveraging” AI tools to sort and analyze data and to create outlines for stories, analyze existing text, and generate explanatory content. The in-house tool CNET is using is called Responsible AI Machine Partner, or RAMP, according to the memo.

4. Dit heb ik de afgelopen week gelezen