7 belangrijke inzichten uit het Digital News Report 2024

Deze week verstuur ik niet twee maar drie nieuwsbrieven. Vandaag verscheen het Digital News Report, in mijn ogen het belangrijkste onderzoeksrapport binnen mijn vakgebied. En daarom ontvang je vandaag een extra nieuwsbrief, die ik kan maken dankzij de steun van betalende leden.

In deze extra nieuwsbrief ga ik het dus met je hebben over:

• Interesse en vertrouwen in nieuws dalen, maar Nederland doet het nog steeds goed.

Digital News Report 2024: interesse en vertrouwen in nieuws dalen, maar Nederland doet het nog steeds goed

Ieder voorjaar doet het Reuters Institute for the Study of Journalism een groot onderzoek naar online nieuwsconsumptie onder de noemer Digital News Report. Door de grootte van het onderzoek, er doen dit jaar 47 landen mee, en de jaarlijkse frequentie is het een heel belangrijk rapport. Ontwikkelingen worden zichtbaar en je kunt internationale vergelijkingen maken.

Het Reuters Institute werkt voor het onderzoek deels samen met partijen in de diverse landen om ook lokale rapporten te publiceren. Zo schrijven onderzoekers van het Commissariaat voor de Media al jaren een eigen rapport op basis van de cijfers.

Zoals ieder jaar heb ik het rapport doorgenomen en deel ik de belangrijkste cijfers met je. Er staat echter nog veel meer in het rapport, dus komende woensdag en vrijdag kom ik er nog even op terug. Daarnaast is het de moeite waard om het rapport zelf eens op je gemak door te lezen:

• Download het Nederlandse rapport
• Download het internationale rapport

Zeven belangrijke inzichten die ik alvast met je wil delen:

1. De interesse en het vertrouwen in nieuws dalen verder

Misschien wel het meest opvallende en zorgelijke wat het rapport in harde cijfers laat zien, is een verdere daling van de interesse en het vertrouwen in nieuws.

13 procent van de volwassen Nederlanders geeft aan niet (erg) geïnteresseerd te zijn in het nieuws, 4 procentpunt meer dan vorig jaar en 8 procentpunt meer dan vijf jaar geleden.

Daar komt bij: de groep mensen die het nieuws niet zegt te vertrouwen is gegroeid. Met 19 procent (bijna een vijfde) is die groep groter dan de afgelopen tien jaar (en waarschijnlijk ook dan in de periode daarvoor). Het vertrouwen in het nieuws dat men zelf gebruikt, blijft met 64 procent echter al een paar jaar stabiel.

Om deze cijfers ietwat relativeren is het altijd goed om een internationale vergelijking te maken. Dat is mogelijk doordat het Reuters Institute hetzelfde onderzoek in 47 landen uitvoert. En wat zie je dan, ieder jaar opnieuw: Nederland doet het internationaal gezien heel erg goed qua vertrouwen en ook qua interesse doen we het ook een stuk beter dan sommige andere landen in onze omgeving.

2. Nederlanders halen nieuws direct bij nieuwsmedia

Het was al een beetje te zien in de internationale vergelijking die ik hierboven deelde. In Nederland hebben relatief weinig mensen (13 procent) sociale media als voornaamste nieuwsbron en gaan relatief veel mensen (45 procent) direct naar een nieuwsapp om het nieuws te halen. Op beide vlakken doen we het beter dan veel andere landen. Er is duidelijk een verband zichtbaar tussen het nieuws bij de bron halen en het vertrouwen in nieuws.

Tegelijkertijd zie je dat het gebruik van social media als voornaamste nieuwsbron wel stijgt.

En zeker als je kijkt naar 'jongeren' (18-24 jaar), dan zie je dat ze dat een steeds grotere groep social media als belangrijkste nieuwsbron heeft. Vorig jaar was dat 28 procent, dit jaar 24 procent.

Tegelijkertijd daalde het vertrouwen van jongeren in het nieuws in zes jaar tijd van 51 naar 41 procent.

3. Minder dan een kwart van de Nederlanders leest nieuws op papier

Het gebruik van kranten (en tijdschriften) daalt al jaren, dat is geen verrassing, maar zeker de laatste twee jaar is er sprake van een harde daling. In 2022 zei 31 procent van de ondervraagde Nederlanders in de week ervoor nog nieuws op papier te hebben gelezen, dit jaar was dat nog maar 24 procent. Ook tv daalt al jaren, maar minder hard dan print.

4. Facebook blijft belangrijkste nieuwsbron op social media, maar het belang daalt flink

Het gebruik van Facebook voor nieuws was de afgelopen vijf jaar redelijk stabiel, maar verliest opeens vijf procentpunt. Slechts 22 procent van de Nederlanders zegt de afgelopen week nieuws van Facebook te hebben gehaald. WhatsApp is met 19 procent redelijk stabiel, YouTube (16 procent) en Instagram (13 procent) stijgen iets. TikTok blijft groeien en gaat van 4 naar 6 procent.

Onder de groep 18-24 jaar zie je dat bijna een derde (32 procent) nieuws van Instagram haalt, gevolgd door YouTube met 26 procent. Het grootste verschil tussen alle Nederlanders en 'jongeren' zie je bij TikTok: 19 procent van de 18 tot 24 jarigen haalt zijn nieuws daar vandaag, tegenover 6 procent van alle Nederlanders.

Internationaal gezien valt op hoe groot WhatsApp bij ons is. Het lastige aan WhatsApp is dat er heel moeilijk grip te krijgen is op wat daar precies gedeeld is. Het kan een voedingsbodem zijn voor het delen van desinformatie, omdat er geen moderatie/factchecks plaatsvinden.

5. Podcasts groeien weer, maar niet onder jongeren

Vorig jaar liep het aantal Nederlanders dat op wekelijkse basis naar podcasts luistert iets terug, maar dit jaar stijgt het weer en luisteren meer mensen naar podcasts dan ooit. De groei is terug te vinden in alle leeftijdsgroepen, behalve de groep 18-24 jaar. Daar daalde de podcastconsumptie van 67 procent naar 62 procent.

6. Waar nieuwsvideo's worden bekeken is sterk leeftijdsafhankelijk

Ruim driekwart van alle Nederlanders kijkt weleens naar (korte) nieuwsvideo, ruim de helft doet dat minstens wekelijks, 16 procent zelfs dagelijks. In de groep 18-34 jaar zijn platforms als Instagram, YouTube en TikTok relatief populair, terwijl de groep 35+ vooral op nieuwssites en -apps kijkt.

7. Er wordt minder betaald voor nieuws

Een opvallend snel dalende lijn: het aantal 'jongeren' dat betaalt voor nieuws is meer dan gehalveerd. Nog maar 15 procent van de Nederlanders tussen de 18 en 24 jaar zegt gebruik te maken van een betaalde nieuwsdienst, terwijl die groep de afgelopen jaren ver boven alle andere leeftijdsgroepen uitkwam. Ook in de leeftijdsgroep 25-34 jaar is een daling zichtbaar (van 25 naar 20 procent). Tussen de 35 en 44 jaar groeit de betaling voor online nieuws juist.

Kort

• De twee belangrijkste concurrenten van RTL Nederland en DPG Media, Mediahuis en Talpa Network, hebben tegen de ACM gezegd dat ze bang zijn dat RTL en DPG na een fusie te veel macht krijgen op de advertentiemarkt. Heel verrassend is dat natuurlijk niet, het was opmerkelijker geweest als ze dat niet vonden.
• RTV Drenthe doet deze zomer een test met nieuwsbulletins die automatisch worden voorgelezen met behulp van generatieve AI. Een redactie selecteert en schrijft de berichten nog wel, maar het voorlezen doet een computer.
• Interessante cijfers in het verlengde van het Digital News Report. Veel Amerikanen gebruiken social media niet voor nieuws, maar zien toch nieuws langskomen als de apps gebruiken.
• Nieuwe inzichten over wanneer Google AI-antwoorden inzet bij zoekopdrachten: ook bij veel nieuws-gerelateerde zoekopdrachten krijgen Amerikanen een gegenereerd antwoord te zien in plaats van links naar nieuwssites.
• De Europese Commissie wil, volgens Reuters, Meta en Apple aanklagen, omdat ze zich niet houden aan de regels van de Digital Markets Act.
• YouTube test een nieuwe manier om ervoor te zorgen dat advertenties niet meer te blokkeren zijn. In plaats van pre en mid-rolls los in te laden worden ze ingebakken in de video, zoals bij podcasts al gebruikelijk is.